Trong quá trình phát triển, cây trồng không thể tránh khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn gây bệnh. Các loại bệnh hại cây trồng thường làm ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng, sản lượng của cây. Trong bài viết này, bà con hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết “Bệnh hại cây trồng là gì? 13 bệnh hại cây trồng và cách khắc phục“.
Khái niệm về bệnh hại cây trồng
Bệnh hại cây trồng chính là hiện tượng cây không bình thường về chức năng. Cụ thể: Sinh lý, cấu tạo, hình thái, cây phát triển kém làm giảm năng suất và phẩm chất hoặc có thể chết.
Nguyên nhân gây nên các bệnh hại cây trồng:
- Do vi sinh vật (virus, vi khuẩn, nấm,…)
- Do điều kiện sinh trưởng – phát triển không thuận lợi (thời tiết, thừa thiếu chất dinh dưỡng,…)
Tác hại của bệnh hại trong đối với cây trồng
Bệnh hại làm giảm cường độ quang hợp
Quá trình quang hợp suy giảm là do diện tích lá của cây giảm sút rõ rệt hoặc do lá bị biến vàng và hàm lượng diệp lục giảm. Nhiều cây bị bệnh, lá bị rụng hoặc cây thấp lùn, lá nhỏ, lá biến dạng xoăn cuốn hay cây còi cọc ít lá,… Trong mọi trường hợp cường độ quang hợp đều bị giảm.
Bệnh làm biến đổi về cường độ hô hấp
Đa số các trường hợp cường độ hô hấp tăng cao ở giai đoạn đầu của nhiễm bệnh. Sau đó giảm sút dần hoặc giảm đi nhanh chóng tuỳ theo các đặc điểm kháng hay nhiễm bệnh của cây ký chủ.
Bệnh làm giảm quá trình trao đổi chất
Quá trình trao đổi chất là quá trình cơ bản của sự sống trong cây trồng, bao gồm quá trình hấp thụ nước và chất dinh dưỡng từ môi trường xung quanh, quá trình tổng hợp chất hữu cơ thông qua quang hợp, quá trình hô hấp để tạo năng lượng và quá trình chuyển hóa chất hữu cơ để phát triển và duy trì cơ thể cây. Ở các cây trồng bị bệnh có hiện tượng sự vận chuyển, phân bố, điều hoà các chất đạm, gluxit bị phá vỡ.
Bệnh làm cây bị mất nước
Cường độ thoát hơi nước tăng mạnh sẽ làm cây mất nước. Sở dĩ xảy ra hiện tượng này là do ký sinh đã phá huỷ hệ rễ và mạch dẫn nước ở cây trồng. Một số ký sinh phá vỡ thân cây làm cây bị chảy nhựa và nước từ các bó mạch ra ngoài (hiện tượng xì mủ).
- Ký sinh có thể tác động tới độ thẩm thấu của màng tế bào, phá vỡ mô bảo vệ bề mặt lá, cành,… Điều này làm tê liệt khả năng đóng mở của khí khổng và thuỷ khổng.
- Ký sinh gây hại ở bó mạch dẫn thường làm bó mạch bị tắc, các chất gôm. Hoặc có thể tạo các khối u làm tắc bó mạch (bệnh sùi cành chè). Bệnh có thể gây héo vàng, hay gây héo xanh.
Làm biến đổi cấu tạo của tế bào, mô cây
Bệnh hại cây trồng làm sưng tế bào, tăng kích thước tế bào bất bình thường (như bệnh phồng lá chè) tạo khối u do tế bào sinh sản quá độ (như bệnh sưng rễ bắp cải, sùi cành chè) gây chết mô và đám chết trên các bộ phận bị hại: Lá, thân, cành, củ, quả.
Quá trình tổng hợp và trao đổi chất của cây như: Trao đổi đạm, gluxit, chất khoáng, chất điều hoà sinh trưởng cũng bị rối loạn và phá vỡ. Phá huỷ chế độ nước sẽ làm ảnh hưởng tới quá trình đồng hoá, sự sinh trưởng, phát triển và tích luỹ vật chất của cây. Làm thay đổi chức năng sinh lý – thay đổi cấu tạo của tế bào và mô. Và cuối cùng trong những trường hợp bệnh nặng có thể dẫn đến cây chết.
13 bệnh hại cây trồng thường gặp hiện nay
- Bệnh phấn trắng: là một trong những bệnh hại cây trồng thường gặp và phổ biến trên nhiều loại cây trồng. Nó gây ra những vết phấn màu trắng trên lá cây, thường xuất hiện như một lớp phấn dày và bám chặt. Bệnh phấn trắng do nấm Erysiphe cichoracearum hoặc các loài nấm khác trong họ Erysiphaceae gây ra.
- Bệnh thán thư (hay còn gọi là bệnh cháy lá, bệnh đốm nâu): là một loại bệnh thường gặp ở cây trồng, gây ra sự hủy hoại lớn đối với cây, đặc biệt là các loại cây trồng lúa, ngô, cây ăn quả, và các loại cây họ lúa như mạch nha, sắn, hồ tiêu,.. Nguyên nhân do một số loài nấm trong họ Bipolaris hoặc Alternaria gây ra. Những loại nấm này thường tồn tại trong đất hoặc trên các phần thực vật tàn dư, và khi điều kiện thích hợp, chúng sẽ tấn công cây và gây ra bệnh.
- Bệnh loét cây: là bệnh gây ra các vết loét hoặc tổn thương trên bề mặt của các bộ phận cây như lá, cành, thân, và cổ rễ. Bệnh loét cây có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả vi khuẩn, nấm, và virus.
- Bệnh héo rũ trắng gốc (hay còn gọi là bệnh héo gốc trắng): là một loại bệnh hại cây trồng gây tổn thương nghiêm trọng đối với hệ thống rễ của cây trồng. Bệnh này thường ảnh hưởng đến cây trồng lúa, cây ăn quả như cà chua, dưa hấu, và nhiều loại cây họ cỏ khác. Nguyên nhân do nấm Rhizoctonia solani và Rhizoctonia spp gây ra.
- Bệnh đốm đen (hay còn gọi là bệnh đốm lá đen): là một loại bệnh hại phổ biến ảnh hưởng đến nhiều loại cây trồng. Bệnh này gây ra sự xuất hiện của các vết đốm màu đen hoặc nâu trên bề mặt của lá cây. Điều này làm giảm khả năng quang hợp của cây và làm cho cây trở nên yếu đuối. Nguyên nhân do nấm trong họ Alternaria, Phoma, Septoria, hoặc Colletotrichum gây ra. Những loại nấm này có thể tồn tại trong môi trường xung quanh cây và tấn công cây khi điều kiện thích hợp, như khi có độ ẩm cao và thời tiết mát mẻ.
- Bệnh đốm lá: là bệnh gây ra sự xuất hiện của các vết đốm, chấm tròn hoặc hình dạng không đều trên bề mặt của lá cây. Đốm lá có thể có màu sắc và kích thước khác nhau tùy thuộc vào loại cây trồng và nguyên nhân gây bệnh. Nguyên nhân thường do nấm (Septoria, nấm Alternaria, nấm Cercospora) hoặc vi khuẩn (Xanthomonas spp) gây ra.
- Bệnh thối cổ rễ: là một loại bệnh hại gây tổn hại nghiêm trọng đối với hệ thống rễ của cây trồng. Bệnh này thường gây ra sự hủy hoại, thoái hoá và mục nát của rễ cây, làm giảm khả năng hấp thụ nước và dinh dưỡng, dẫn đến sự suy yếu và chết cây. Nguyên nhân thường do nấm (Phytophthora, Rhizoctonia, Pythium, và Fusarium.) hoặc vi khuẩn gây ra.
- Bệnh gỉ sắt (hay còn gọi là bệnh gỉ lá): là một loại bệnh thường gặp và gây hại đối với nhiều loại cây trồng, đặc biệt là cây lúa, cây ngô, và các loại cây họ lúa như cỏ lúa, mạch nha, hồ tiêu,.. Nguyên nhân do nấm trong họ Melampsora gây ra. Những loại nấm này phát triển và tấn công cây trồng trong điều kiện ẩm ướt và lúc môi trường có độ ẩm cao. Nấm gỉ sắt lây lan qua gió hoặc sương mù và gây ra bệnh khi tấn công các bộ phận của cây, đặc biệt là lá.
- Bệnh bồ hóng (hay còn gọi là bệnh bồ hóng đỏ) là một loại bệnh thường gặp và gây hại đối với nhiều loại cây trồng, đặc biệt là cây ăn quả như cây cam, cây quýt, cây chanh, cây bưởi và nhiều loại cây trồng khác thuộc họ cam quýt. Nguyên nhân do một loài côn trùng gọi là bọ xít bồ hóng (Pentatomidae) gây ra. Bọ xít bồ hóng hấp thụ chất dinh dưỡng từ lá cây bằng cách gắp và hút nước tế bào, đồng thời phát hành các chất độc hại vào cây. Côn trùng này phát triển và sinh sôi nở trong môi trường ấm áp, thường thấy trong mùa xuân và mùa hè.
- Bệnh tuyến trùng: là một loại bệnh hại cây trồng do tuyến trùng gây ra. Tuyến trùng là nhóm côn trùng nhỏ có hình dạng đa dạng, chúng gắn kết vào các bộ phận của cây trồng và hút chất dinh dưỡng từ cây. Bệnh tuyến trùng ảnh hưởng đến nhiều loại cây trồng khác nhau và có thể gây ra tổn hại nghiêm trọng nếu không kiểm soát. Nguyên nhân do sự hoạt động ăn thịt của côn trùng tuyến trùng gây ra. Các loại côn trùng này có thể là các loại nặng hại như bọ trĩ, bọ xít, bọ nhọn và nhiều loại côn trùng khác. Chúng thường tấn công lá, cành, hoa và rễ cây, hút chất dinh dưỡng và làm cho cây trở nên yếu đuối.
- Bệnh mốc xám (hay còn gọi là bệnh nấm mốc xám): là một loại bệnh thường gặp và gây hại đối với nhiều loại cây trồng, cũng như các loại cây hoa và rau. Bệnh này do nấm trong họ Botrytis gây ra. Nấm mốc xám phát triển và tấn công cây trong điều kiện ẩm ướt và thời tiết mát mẻ. Nguyên nhân do nấm Botrytis cinerea gây ra. Nấm này có khả năng gây bệnh trên nhiều loại cây trồng khác nhau. Điều kiện môi trường ẩm ướt và thời tiết mát mẻ làm tăng khả năng phát triển và lây lan của nấm mốc xám.
- Bệnh cháy lá, khô ngọn: là một loại bệnh hại phổ biến gây tổn hại lớn đối với cây lúa, cây ngô, cây lúa mạch và một số loại cây lấy hạt. Bệnh này thường gây ra sự cháy, khô và chết các bộ phận của cây, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng sản phẩm. Nguyên nhân thường do nấm (Bipolaris spp., Colletotrichum spp.) hoặc vi khuẩn (Xanthomonas spp.) gây ra.
- Bệnh rệp aphid: Bệnh rệp aphid không phải là một bệnh hại trên cây trồng mà là một loại côn trùng hại trên cây. Aphid là tên gọi chung cho một nhóm côn trùng nhỏ, có cơ thể mềm, có hai ống sụn ở đầu và một đôi cánh mỏng. Chúng thường tấn công cây trồng và hút chất dinh dưỡng từ mạch nước và mạch thực vật, gây ra sự yếu đuối và hư hỏng cây trồng.
Biện pháp khắc phục bệnh hại trên cây trồng
Tùy vào giống cây trồng, loại cây trồng, thời điểm và giai đoạn mang bệnh,… sẽ có giải pháp cụ thể khác nhau. Tuy nhiên, đối với hầu hết mọi cây trồng nên hạn chế và tránh những điều sau:
- Không trồng với mật độ quá dày trong mùa mưa.
- Không trồng liên tục nhiều vụ hay nhiều năm trên cùng một mảnh đất, ruộng,… Bà con nông dân nên luân canh hay xen canh 2-3 năm.
- Tránh gây thương tích ở thân cây, cành lá, rễ,… trong quá trình khắc phục bệnh hại.
- Không bón quá nhiều phân hữu cơ dẫn đến dư thừa dinh dưỡng,…
- Nhổ bỏ và tiêu hủy ngay các cây mang mầm bệnh để tránh lây lan.
- Có biện pháp kịp thời, tránh cây ủ mầm bệnh lâu, khó khắc phục.
Bệnh hại cây trồng gây thiệt hại mùa màng, giảm chất lượng và sản lượng cây trồng. Trường hợp, bà con nông dân không muốn sử dụng thuốc trừ sâu bệnh, vui lòng liên hệ TTP GLOBAL để được tư vấn các loại sản phẩm phân bón hữu cơ và hỗ trợ giải pháp phù hợp.
- Hotline: 0938 432 788
- Facebook: https://facebook.com/TTP.GLOBAL.JSC
- Website: https://ttpglobal.com.vn
- Địa chỉ: 186-188 Nguyễn Duy, P. 9, Q.8, TP. HCM
